Mithatpaşa Cad. No:66/6 Tel: 0312-419 38 65 Fax: 0312-419 76 25
|
Önce Moğolistan'da sonra Gansu ve Doğu Türkistan'da devlet kurmuş olan Uygurlar, gerek siyasal ve gerekse askeri güçleriyle dikkati çeken yüksek uygarlık düzeyinde üç devlet kurmuşlardır. Karahanlılar döneminde İslam' ı benimseyen Uygurlar, Cengiz Han imparatorluğunun parçalanmasından sonra Çin egemenliğine girerek bugüne kadar varlıklarını korudular. Bugün Doğu Türkistan'da Sincan özerk Uygur bölgesi olan Çin devleti içinde yer almaktadırlar.
Uygurlar ulaştıkları uygarlık düzeyi, eğitimleri ve bilgileri nedeniyle Moğol imparatorluğu içinde çok önemli görevler üstlenmişler, hesap, yazı idari ve mali konularda devletin önemli işlerini yürütmüşler ve hatırı sayılır bir konuma gelmişlerdir. Bir rivayete göre "uygar" kelimesinin Uygurların bu niteliklerinden geldiği söylenir.
Bugün Başkenti Urumçi olan Doğu Türkistan özerk bölgesinde yaşayan Uygurlar lehçe farkı olsa da Türkçe konuşmakta fakat Arapça yazmaktadırlar. Uygur dili ve edebiyatı konusunda en aydınlatıcı eser Karahanlı soyundan Bargsan'lı Hüseyin'in oğlu Kaşgar'lı Mahmut'un eseri, "Divanü Lugüt-it- Türk" (Türk lehçeleri sözlüğü) dür. 750 kelime içeren sözlükte kelimeler Arap kalıplarına göre sıralanmış ve tanımlar Arapça yapılmıştır . Divan'da ayrıca Karahanlı dil bilgisinden de bahsedilmiştir. Kitapta sadece dil bilgisinden değil Türk boylarının gelenek, görenek, tarih ve coğrafyaları hakkında da bilgiler verilmiştir. Ayrıca sözlüğe eklenen harita verilen bilgilere açıklık getirmektedir.
Karahanlılar dönemini aydınlatan bir diğer eser de, Balasagun'da doğan Arap ve Fars dili edebiyatı, felsefe, tarih ve tıp gibi bilim dallarında eğitim gören Yusuf Has Hacip'in "Kutadgu
Bilig" (mutluluk veren bilgi) adlı eseridir. Eski Yunan, Hint, Çin ve İran düşüncesinden etkiler taşımakla birlikte devletleşme ideolojisini, eski Türk devlet geleneği (töreleri) ve İslami öğeleri ustaca kaynaştırarak bir sentez ortaya çıkarmıştır. Yöneticilerin temel nitelikleri ve görevleri gibi devlet yönetimi anlayışı içinde Mesnevi tarzına uygun bir hikaye niteliğindedir.
Kutadgu bilig, Türk-İslam ortaçağına özgü bir devlet ütopyasıdır. Yöneticide bilgiyi ve aklı yüceltir. Bugün Urumçi, Kaşgar Turfan ve civarında yaşayan Türklerin kökenleri çok değişiktir. Kırgız, Kıpçak, Kazak ve daha pek çok değişik kökenli Türkler vardır. Genellikle hayvancılık, tarım (özellikle üzüm) ve el sanatları ile geçinmektedirler. Sokakta yapılıp satılan içi kıyılmış etli "salsa”ları meşhurdur. Şehrin her tarafında rahatlıkla görülebilir. Ayrıca soğanlı ekmeklerini bütün tandır fırınlarından alabilirsiniz.
Uygurların sabah kahvaltısında kuru meyve ile yedikleri bu ekmek gerçekten çok lezzetlidir. Süt ürünlerinden yoğurdu şekerli olarak yemektedirler. Türk'leri kardeş (onların deyimi ile karındaş) olarak gören Uygurlar sıcakkanlı insanlardır.
Çerez olarak yenen
kurumuş peynir