Mithatpaşa Cad. No:66/6 Tel: 0312-419 38 65 Fax: 0312-419 76 25
|
Bu işlem suçlu psikolojisinde son zamanlarda ortaya atılan kavramdır. Failin suça doğru sürüklenmesinde son manevi engeli ortadan kaldırma, iç çekişme, kendini haklı çıkarma işlemidir.
Psikolojide "Ben"in kendi kendine, adeta iki ayrı şekle dönüşmesiyle, çatışmasından bahsederler. Her insanda biri insiyaki ve egoist "ben" ve diğeri bunun üstünde "üstün-Ben"in mevcut olduğu söylenir. "Alt-Ben" de kendi geleceği ile ilgili duygular, saldırgan duygular, "üst-ben" de sosyal ve ahlaki duygular yeralır. Bu iki ben arasındaki çatışma daimidir.
Kaatile sorulursa "öldürdüm, fakat çalmadım" hırsıza sorulursa "çaldım, fakat elimi kana boyamadım" der. Bunun her ikisi de kendini haklı çıkarma işlemidir. İnsanın gerçek ve derin bir isteğine uyan şey öyle olur, insan siyahı beyaz görmek istese bile. Bu suretle açıklanan bu işlemin suçlu psikolojisinde birçok çeşitlerine rastlamak mümkündür.
Fail, fiili mutlaka işlemek istiyorsa şöyle düşünecektir. "bu işi ben yapmazsam, nasıl olsa biri yapacak". Bu her suça uygulanması mümkün bir işlemdir. Bazı suçlularda kendini haklı çıkarma işlemi suçlunun kendini üstün otoritenin temsilcisi saymasındandır. Kendini başkalarının yargıcı, Adalet dağıtımına kendini memur saymak suretiyle bu işlemin gerektirdiği isteği tatmin eden suçlulara da (fakirlere yardım eden bazı haydutlar gibi) rastlanır. Emniyeti suiistimal edilmek istenilen mağdur hakkında şöyle düşünmek bu tarz bir işlemdir. "Kim bilir o kaç defa başkasını aldatmıştır. Bir kere de o aldansın, adalet yerini bulur". "Üstün-insan" nazariyesinin en esaslı temeli kendini haklı çıkarma işlemidir. Üstün-İnsan herşeyi yapabileceğini zanneden insandır. Niçin herşeyi yapabileceğine inanır? Sebep
sadece şudur: Çünkü üstün-insandır. Eğer aynı fiil başka kimseler tarafından yapılırsa kötü, fakat bunlar üstün-insan tarafından yapılırsa iyidir. Bu mantık (veya zahiri mantık) derin ve gizli bir suçluluğun haklı gösterilmesi işleminden başka birşey değildir.
Az çok kültür seviyesi yükselmiş suçlularda kendini haklı çıkarma işlemi sözde felsefi-siyasi bir manaya bürünür. Bu çeşit suçlular örneğin devlet malına karşı bir suç işleyecekleri sırada şu tarzda bir açıklama yaparlar; "Devlet bir yağmacıdır, yağmacıyı yağma eden, yağmacı sayılmaz". Gaye vasıtayı meşru kılar" sözünü kendini haklı çıkarma işlemi sayan yazarlar vardır.
Kendini haklı çıkarma işleminin kriminolojiyi ve özellikle Adalet Psikolojisini yakından ilgilendirdiği muhakkaktır. Çünkü suç saikının gelişimi etraflı şekilde açıklanmak istenirse, bu işlem ihmal edilemez. Hapishane ve İnfaz Psikolojisi bakımından kendini haklı çıkarma işlemi gözönüne alınmalıdır. Çünkü bu işlem çözülmeksizin ve yanlışlığı suçluya açıklanmaksızın onu ıslaha başlamak imkânsızdır.
22 Bu hususta bk. Niceforo (dizionario di Criminologia), I, s. 96; aynı yazar: Ancora sul processo psichico, delle "austogiustificazione ", La souola positiva /948, Nuova serie, II fase, 24, s. 405, "insan tabiaten daima kendisini haklı görme ve gösterme eğilimi içindedir" (2 HD. 11.3.1971, 634/1583).
