Güneydoğuanadolu bölgemizde özellikle Urfa civarındaki Harran'da kümbet evleri görmek mümkün.Bu evler ya zemin üstünde bulunan toprak yığınlarının oyularak yapılması ya da zeminin altında bulunan toprağın geniş biçimde oyulup yerin altına doğru mağara şeklinde yapılması ile oluşturulmaktadır. Oldukça ilkel bir görüntü sergilemesine karşı bu evler gayet korunaklı ve sağlamdır. Tamamıyla topraktan yapıldığı için kışın sıcak yazın serindir. Dışarıdan fazla büyük gibi durmasa da genellikle içinde birkaç oda ve mutfak bulunur, bacası ve aynı zamanda ışık aldığı pencereleri tepede ve yukarıdadır. Zemin üzerindeki toprakların şekillendirilmesiyle yapılan Harran'daki kümbet evler bölgenin doğal dokusuna ve hava koşullarına çok uygundur.
Zaten insanları yönlendiren etkenlerin başında tabiat şartları ve iklim gelmektedir. Nitekim aşağı yukarı benzer iklime sahip olan Tunus'un güneyindeki Matmata ili de aynı yöntemi kullanmakta ve ikinci kategoride saydığımız zemin altı mağara kümbetlerde yaşamaktadır. İnsanlar buralarda ekonomik sıkıntı içinde oldukları için değil, şartlar öyle gerektirdiği için kalmakta ve bulundukları bölgeyi terketmeyi düşünmemektedir.


Tunus'tan kümbet otel anısı:
Tunus'da genelde Berberi'lerin yaşadığı bölge olan Matmata'daki bu mağara evlerin manzarası akşamları çok ilginç bir görüntü sergilemektedir. Şehre girdiğimiz zaman ortada görünen bina olmamasına karşılık yolun iki tarafındaki toprak zeminde sağlı sollu ışık kümeleri dikkatimizi çekti. Tıpkı ışıklı köstebek yuvasını andıran bu oyukların ev olduğunu öğrendiğimizde şaşkınlığımız iyice arttı. Birkaç kilometre sonra etrafa hiçbir bina görünmemesine rağmen bir tepenin başında araba durup da otele geldiğimiz söylenince herkes aynı soruyu sordu: Otel nerede?
Aldığımız cevap ise "arabanın bulunduğu tepenin altında" oldu. Büyük bir şaşkınlık içinde otele girdiğimizde oldukça büyük kervansaray stili bir yapı ile karşılaştık. Otantik görünümlü modern bir tarzı vardı. Odaların bir kısmı yerin altına oyulmuş penceresiz bir kısmı ise zeminin üstünde ve pencereli idi. Merakımı yenemediğimden penceresiz mağara odayı seçtikten sonra otel personelinin gösterdiği odayı görünce hayretten ağzım açık kaldı. Otel gerçekten dört yıldızlı idi döşemesi banyosu ve rahatlığı ile yer üstündeki otelleri aratmıyordu. Karyola ve komodinler taştan yapılmıştı. Karyolanın üzerine tahta ile konan yatak oldukça rahattı. Bütün bir günün yorgunluğu ve bir saate bir yakın bir süre deve ile geçilen çölün kumlarından temizlendikten sonra böyle yerin altında penceresiz taştan yataklı bir mağara otelde uyumak hem değişik hem rahat, hem de ilginçti.


İnsanlar istedikten sonra koşullar ne olursa olsun hem kendileri mutlu olmakta hem de misafirlerini kendi şartlarında ağırlayıp rahat ettirebilmekte.