İran Halısı

Evlerimizin hem ihtiyacı hem de süsü olan halılar ya da yer yaygıları tarihin ilk çağlarından beri kullanılmaktadır. İlk dönemlerde basit şekil ve teknikle yapılan yaygılar daha sonra büyük gelişme göstermiştir. Eski Mısır ve Asurluların yer yaygılarını dokuyan ve kullanan ilk insanlar olduğu sanılmaktadır. Bu sanatın daha sonra Türkiye, İran, Hindistan, Çin gibi doğu ülkelerine yayılarak oralarda büyük gelişmeler gösterdiği arkeolojik buluntulardan anlaşılmaktadır. Yer yaygıları Anadolu'nun en eski dokuma sanatı örneklerindendir. Selçuklular 11. yüzyıldan itibaren Anadolu'da hızla yayılan bu sanatın öncüleri olmuştur. Selçuklu halılarının desen, motif ve renk uyumu bu alanda ulaştıkları düzeyi göstermektedir. Ticaret yolu üzerinde bulunan Konya, Kayseri, Sivas ve Aksaray'da yoğunlaşan bu sanat gelişerek günümüze kadar gelmiştir.

Halı: (eldeki bilgilere göre) Yere sermek, örtü ve süs eşyası olarak kullanmak için dokunmuş düğümlü ve tüylü yaygıdır. Çeşitli motiflerin ve canlı renklerin yer aldığı bu halılarda kullanılan boyalar, bitkilerin kök, yaprak, kabuk ve meyveleri, yakılmış bitki külleri, ekşimiş hamur, turşu ve peynir suyu ile pas ve boyama özelliği olan çamur ve toprak gibi maddelerden elde edilir. Örneğin; kırmızı kök boya denilen bir bitkiden, sarı, saman, yabani erik, yeşil ceviz kabuğu ve yaprağından, kahverengi ise soğan kabuğu ve siyah palamuttan elde edilir. Halılar genellikle, yün, tiftik, pamuk ve ipek malzeme ile dokunur. Gezginlere ait belgelerden dünyanın en güzel halılarının Anadolu'da dokunduğu anlaşılmaktadır. Selçuklu taş süslemelerinde görülen geometrik motif ve desenler halılarda da görülmektedir. Bütün bu süslemelerde sonsuzluk anlayışı hakimdir. Desen bir yerde bitmez sürekli tekrarlayarak çoğalır. Halılar genellikle dokunduğu bölge ve düğüm şekline göre adlandınlır. Örneğin; Gördes düğümü, Sine düğümü, tek çözgü üzerine düğüm ve hekim düğümü denilen dört düğüm şekli vardır. Selçuklu dönemi halılan genel olarak gördes düğümü ile dokunmuştur. Uşak halıları Osmanlı döneminin en gözde halılandır. 16. yüzyılda görülen saray halılan İran (sine) düğümüyle dokunmuş halılardır. İranlı sanatçılann çizdiği desenlerden oluşan bu halılarda genel olarak şeftali kırmızısı, bal sansı, koyu mavi ve çemen yeşili kullanılmıştır. 17. yüzyılda ünlü halı merkezi olan Milas'da üretilen halılar renk ve desen bakımından saray halılarına benzemektedir.

İran Halı Müzesinden

Beylikler dönemi halıları seccade biçimindedir. Selçuklu döneminde dokunan halılann çoğunluğu taban halısı ölçeğinde dokunan büyük boylu yer halılarıdır. Anadolu'nun pek çok yerinde ünlü halı merkezlerinin dışında da halılar dokunmaktadır. Örneğin; Karaman, Ayvacık, Ezine Dazkırı, Niğde bunlardan sadece bir kaçıdır.

İran halı müzesinden

İran halı müzesinden halı motifleri