Suçlu çocuk psikolojisinin ana hatları bu surette inceledikten sonra çocuk mahkemelerinden kısaca bahsetmekle konuyu tamamlayacağız. Suçlu çocuk ile büyük suçlunun psikolojik farkları, bunların tabi olacakları mahkemelerin de ayrı olması gerektiğini gösterecektir. Gerçek bir ceza siyaseti, çocuğu olduğundan daha aşağı düşürmek değil, ruhen yükseltmek amacını gütmelidir. Halbuki bugünkü Adalet mekanizması bu neticeyi sağlamaya uygun değildir. Çocuğun diğer sanıklar gibi tevkifi karakolda bekletilmesi cezaevlerinde büyük suçlularla birlikte bulunması, hatta bazen ağır cezalı mahkumlarla ilişkisine meydan verilmesi onu tamamiyle bozacak, belki de ilerde ıslahı için sarfedilecek emekleri verimsiz bırakacaktır. Mahkeme önüne gelince, hakimlerin, resmi elbiselerinin içinde duruşu, mahkeme salonu, işleri olmadığı için mahkemeyi dinlemeğe gelen seyirci kalabalığı, çocuğun üzerinde aşınmaz izler bırakacaktır.
Bu sakıncalar karşısında çocuk suçluluğunun baş döndürücü bir hızla arttığını gören bazı memleketler, buna çare aramağa başladılar. Bulunan çarelerin arasında bugüne kadar yaşayan ve gelecek vadedeni hiç şüphesiz çocuk mahkemeleri olmuştur. Çocuk mahkemelerinin dayandığı esasların pek çoğu çocuk psikolojisi gözönünde bulundurulmak suretiyle ortaya atılmıştır:
a) Tek hakim esası: Çocuk mahkemelerinin bir veya birden ziyade yargıçlı olması meselesi münakaşa edilmiştir. Bazı memleketler birden fazla hakim esasını kabul etmişlerdir. Suç işleyen çocuğun karakter yapısını, kötülülüğe olan eğilim derecesini, sosyal unsurların çocuk üzerindeki etkilerini görebilmek uzmanlık işidir. Çocuk hakkında hüküm verebilmek için sosyoloji, pedagoji, ceza hukuku ve belirli bir dereceye kadar tıbbi bilgi sahibi olmak lazımdır. Bu kadar geniş bir bilgiyi bir kişiden beklemeğe imkan yoktur. Zorunlu olarak birden fazla hakim sistemini kabul etmek lazımdır. Bu sebeple bazı memleketlerde mahkeme başkanı hukukçu, üyeler ise doktorlar, psikiyatri uzmanları, psikolog ve pedagoglar arasından seçilmektedirler. Kız çocuklarının yargılanmasında bir kadın üyenin bulunmasını mecbur tutanlar da vardır.
Birden fazla hakimli mahkemeler lehine söylenen bu sözlere rağmen tek yargıç sistemini kabul eden memleketler çoğunluğu teşkil etmektedirler. Tek yargıç sistemi daha ziyade çocuk mahkemelerinin esas karakteri ile ilgilidir.
Bu mahkemeler mahkemeden ziyade, himaye ve korunma kurumlarıdır. Çocuk mahkemesi yargıcı, bir suçlu ile sanık-yargıç münasebeti değil, baba-oğul münasebeti kuracaktır. Aralarındaki bağlantı resmi bir görev mecburiyeti değil şahsi bir bağ haline gelecektir. Suçlu çocuk yargıca güvenecek, yargıç bu güveni kazanmağa çalışacaktır. Böyle bir münasebet toplu yargıçlı mahkemelerde değil, tek yargıçlı mahkemelerde kurulabilir. Kanaatimize göre bu sistem adli psikoloji, esaslarına daha uygundur.
b) Uzman1aştınlmış hakim: Çocukların yargılanması güç ve kendine göre özellikler arzeden bir meseledir. Sadece genel ceza hukuku bilgisi yeterli gelmemektedir. Çocuk mahkemesi hakiminin uzmanlaştırılması gerekir: Gerek yetişme, gerek bu tür işlerde devamlı bir şekilde çalışmak suretiyle temin edilecek bir uzmanlaşma sayesindedir ki, çocuk ruhunu anlamak mümkün olabilir.
e) Görev: Görev bakımından çeşitli memleket kanunları iki gruba ayrılabilir::
aa. Dar görev sistemi: Bu sistemi kabul eden memleket kanunlarındaki ayrıntı niteliğinde olan farklar gözönüne alınmazsa aralarında müşterek bir özelliğin mevcut olduğu görülür. Bu özellik, çocuk mahkemelerinin görevinin sınırlandırılmış olmasıdır. Örneğin bazı memleketlerde suç belirli bir ağırlık derecesini aşarsa çocuk genel mahkemelere verilir, diğer bazılarında ise büyük suçlu ile çocuğun suça iştiraki söz konusu ise davaya genel mahkemeler bakar. Görülüyor ki, bu kayıtlar çocuk mahkemelerinin görevini darlaştırmaktadır.
bb. Geniş görev sistemi: bu sistem şu esasa dayanır, çocuk mahkemeleri şu veya bu tür suç için değil, çocuklar için kurulmuştur. Bu sebeple işledikleri suçlar ne olursa olsun her iş çocuk yargıcına verilmelidir. Belirli bir yaştan evvel çocuk ile işlediği fiil arasında bir bağlantı aramak doğru olmaz. Suçun ağırlığı ne olursa olsun, işleyen kimse çocuk olunca ceza vermekten çok, suçlu çocuğun kurtarılması esastır.
cc. Duruşmanın gizliliği: Adaletin aleniliği ceza usulü bakımından esaslı bir kuraldır. Fakat daha büyük sosyal bir menfaat söz konusu olunca bu kuraldan vazgeçilebilir. Genel ahlak, kamu düzeni düşüncesi gibi. Bir çocuğun korunması söz konusu olunca bu ölçüde sosyal bir menfaat mevcut olacağı açıktır. Bir çocuğun muhakeme edildiği salona dinleyicilerin kabulü, çocuk üzerinde psikolojik bakımdan kötü etki yapar. Celseye ancak bulunması gerekli kişiler (Veli, vasi gibi) alınabilir.
çç. Müdafii: Genellikle avukatın davaya iştiraki savcı ile aralarında münakaşa sahasının açılmasına sebep olur. Halbuki çocuk mahkemelerinde esas olan ceza vermek değil, çocuğun ıslahı için en iyi tedbiri bulmaktır. Çocuğun serbestisini sınırlandıran bir önlem avukat için pek kabule değer görülmez. Fakat bu sınırlandıra çocuğun bir ıslah evine konulmasından ibaret olunca, çocuğun terbiyesi ve sonuç olarak toplum için bir kazanç söz konusudur. Bu sebeple çocuk mahkemelerinde avukata ihtiyaç olmadığı açıktır.
dd. Kesin hüküm: Çocuk mahkemelerinin kararları kesin hüküm teşkil etmez. Yargıç verdiği kararı lüzum gördükçe resen veya talep üzerine değiştirebilir, büsbütün kaldırabilir. Yargıcın hükmünü verdikten sonra kararını değiştirmesi veya kaldırması genel usul hukukuna aykırı, fakat çocukların psikolojik durumu ve ıslah yolunda atılan adımlara uygun bir hadisedir. "Hudutsuz hüküm" sisteminin başarı ile uygulanabileceği bir alan da çocuk suçluluğudur.
