|
Mithatpaşa Cad. No:66/6 Tel: 0312-419 38 65 Fax: 0312-419 76 25
"Hüküm" delile dayanmalıdır. Bir hadisenin '''açık'' olması delil sayılmaz. Bir kimse için
"açık" sayılan bu hadise, diğer bir şahıs için açık olmayabilir.
a) Dikkat: Yargıç her şeyden evvel hadiseyi kavramalıdır. Hadisenin kavranması psikolojik sahada tam bir "algılama"nın oluşumu ile mümkündür, algılama toplanmış bir "dikkat" ile mümkün olur. Dikkatin meydana gelmesi için de "ilgi" unsuruna ihtiyaç vardır. Bu sebeple yargıcın hadiseyi tam olarak kavrayabilmesi psikolojik ve idari bir olgunluğa ulaşması ile mümkün olur.
b) Hayal gücü: Genellikle yargıca kendisini, sanık durumunda farz etmesi ve aynı hadisede kendisinin nasıl hareket edeceğini düşünmesi tavsiye edilir. Fakat yargıç kendisini ister sanık, ister mağdur yerine koymuş olsun varacağı sonuç hiçbir zaman objektif olmayacaktır. Çünkü her iki halde de yargıç "hayal gücü" ile ilgili bir işleme başvurmuş olacak, genellikle aşırıya kaçacak ve psikolojide hatalı bir usul sayılan "içe bakış" metodunu kullanmış olacaktır. Bir hadisede maddi şartlar aynı olsa bile, psikolojik şartlar birbirine uygun olmayacağından, hiç kimse, başkasının duyduğunu duyamaz.
Yargıç görünürdeki delillerin etkisinden kendi kendini eleştirerek kurtulabilir. Örneğin karşısına gelen "mükerrir" suçlunun kendisine dayandırılan son fiili de işlemiş olacağı yolundaki görünür delil ancak hadisenin gerçeğe uymadığı anlaşıldığı takdirde, çürütülebilir. Bunun için yargıcın ilk edindiği izlenimin, yanlış olup olmayacağı şüphesi ile hareket etmesi gerekir. Usul Hukukunda "delillerin münakaşası" ve "hükümlerin gerekçeli" olması kaideleri, esasında psikolojik incelemelerin ortaya çıkardığı gerçeklerdir.
c) İnsiyaki hükümler: Yargıç "İnsiyaki hüküm"lerden kaçınmalıdır. İnsiyaki hüküm, delile ve delillerin münakaşasına ve objektif olarak değerlendirilmesine dayanmayan, yargıcın genel inançlarına (siyasi, ahlaki inançlar gibi) ve çoğunlukla sempati ve antipati duygularına dayanan hükümlerdir.
Suçlar genellikle bir heyecan ve ihtiras etkisi altında işlendiğine göre, aynı heyecan ve ihtirası teessür hayatında hatırlayan bir yargıç kararlarında daha az sert olacaktır. Bu olay psikolojide "sempati" kanununa dayanır. Sanığın tavır ve hareketi, ahlaki ve siyasi meseleler hakkında sarfettiği bir söz, giyiniş tarzı, hatta bazen sesi yargıç ile sanık arasında bir ruhi tezat doğurur ve yargıcı kararlarında daha sert olmaya sevkedebilir. Bu hadise de psikolojideki "antipati" kanununa dayanır. Aynı psikolojik şartlar içinde bulunmaktan veya bulunmuş olmaktan doğan sempati ile yargıcın hafızasında yer almış ve onda nefrete yaklaşan bir duygu doğurmuş kimselere psikolojik ve şuura geçmeyen bir benzetmeğe dayanan antipati, yargıcın tarafsızlığını ruhi sahada ihlal eden etkilerdir. Bu etkilerin kaynağını aramak ihtiyacı duyan yargıç kendi üzerinde yapacağı incelemelerle kendini bu etkilerden kurtarabilir.
ç) Aşırıya kaçma: Yargıç, iki şekilde aşırıya kaçabilir: Birincisi yargıcın, olayda hisse ilişkin bütün unsurları ihmal ederek sadece vakaların fikri sıralama ve niteliğine göre hüküm vermesi, ikincisi de hisse ilişkin unsurlara lüzumundan fazla yer vermesidir. Birinciye ikinciden daha fazla rastlanır. Uzun meslek yılları, yargıçta histen fikre doğru bir eğilim ve hadiseleri fikri çerçevelere dayandırmak suretiyle basitleştirme eğilimi yaratır.
Yargıcın dikkatli olmağa mecbur bulunduğu hallerden biri de sorgunun zapta geçirilmesidir. Sanığın söylediği ile söylemek istediği arasında genellikle bir fark görülür. Bu sebeple zaptın yazılmasında yargıç, söylenenden çok kendi anladığını beyan suretiyle sorguya az veya çok kendiliğinden bazı unsurlar ilave eder. Bu sebeple zaptın tanzimi sırasında yargıcın yorumlayıcı bir etkisi görülür. Sanığın sözleri ile ifade etmek istediği şeyin ne olduğunu araştırmak gerekir. Yargıç, metnin yanlış yorumlanmasından doğacak hataların sorumluluğunu evvelden hissetmeli ve gerçeğe uygun ve yanlış yorumlara yol açmayacak bir açıklıkta zaptı tanzim ettirmelidir.
