|
|
|
|
|
Basit bir hadise olan refleks hareketlerden, çok karışık bir hadise olan iradi hareketlere kadar bir takım ara hareketler mevcuttur. Bu arada "otomatik hareketler" de yer alır. Otomatizm tabiri bir çok anlamda kullanılmaktadır. Burada Adalet Psikolojisi bakımından faydalı olan incelenecektir.
a) Otomatizmin mahiyeti: Otomatizmle husule gelen hareketler,
şuurun açık bir müdahalesi olmaksızın meydana gelen hareketlerdir.
Bu hareketlerden bazıları iradeden tamamiyle bağımsız değildirler.
Bunlar üzerinde dikkatimizi toplamak suretiyle onları ortadan kaldırmak veya iradi
hareketlere çevirmek mümkündür. Esasen dikkat kanalından geçerek iradenin etkisi
ile bunları
değitirebilmek hususiyeti, otomatik
hareketleri refleks hareketlerinden ayırır.
Bununla beraber şuna da işaret etmek gerekir ki, bazı refleks hareketler,
hiç olmazsa belirli bir dereceye kadar
irade ile değiştirilebilir. İleride göreceğimiz üizere, marazi şartlar içinde, irade
tamamiyle yok olduğu halde fert gerçek bir otomat gibi hareket eder.
b) Otomatizmin derecesi: Vogt,
otomatik hareketleri ikiye aymr: Birincisi şuur ve iradenin müidahalesi olmaksızın husule gelir. Bunlar arasmda bazı "savunma" ve "ifade" hareketleri mevcuttur. İkinciler ise, hareketlerde başlangıçta iradenin itişi ve bilincin kontrolüi mevcuttur. Fakat bundan sonra
otomatikleşirler (yürümek, yazı yazmak gibi).
Otomatiklik her hadisede derece farkı gösterir. Örneğin ezbere bildigi parçayı çalan piyanistte otomatiklik parmak hareketlerindedir. Çünkü dikkatin
bunlar üzerinde toplanması, icranın bütününü bozar. Bazı otomatik hareketler
iradenin müdahalesi ile çok bozuk bir hale gelebilir. Örneğin yürürken adımlarımıza
dikkat edersek yürüyüşümüzün bütünü düzensiz hale gelir.
Psikoloji sahasında bazen çok karışık hareketler otomatik şekilde husule gelir ve adli sahada önem kazanır. Çünkü hareketler dışardan iradi hareketler
gibi gözükürler, gerçekte iradenin, tamamiyle dışındadır. Bazen bu hareketler iradenin haricinde, fakat bilinç içinde kalırlar. Bu gibi hallerde fert bu
hareketler karşısında acizdir, seyirci gibidir. Buna bilhassa şizofreni, isteri ve
sar'a da rastlanır.
Şizofrenide, fert az veya çok karışık
fiilleri icra eder. Dışardan iradi hareketler gibi görünen bu fiiller mutlak suretle iradenin dışındadır. Fert bunları kendi arzusu hilafına yaptığını, karşı konulması imkansız bir kuvvetin onu ittiğini itiraf eder.
İsteri ve sar'ada fert yalnız iradesine
değil, bilincine de yabancı hareketlerde
bulunur. Fert bir otomat gibi hareket etmiştir; yaptığının hatırasma sahip değildir. Sar'alıların işledikleri bazı tehlikeli fiillerin işlenme şekli budur. Bazen
de isteri'de şuurun yok olmasmdan ziyade bir çeşit "ikinci şuur" husule gelir.
Otomatik fiiller arasında "anti-sosyal hareketler" de mevcuttur. Bu hareketlerin çoğu hafif "nası izrar" (eşyaya zarar vermek, cam kırmak vs.) suçunu meydana getiren hareketlerdir. Fakat "teşhircilik", "lrza geçme" "hırsızlık", "yangın çıkarma" ve hatta "adam öldürme" suçlarının bu şekilde işlenebileceği ileri sürülmüştür.
|
|
|
| |
|
| ||
|
